Historia

INFORMACJE OGÓLNE O MIEŚCIE:

Nysa jest miastem położonym w południowej Polsce, u podnóża Sudetów Wschodnich, na granicy dwóch krain geograficznych: Przedgórza Sudeckiego oraz Niziny Śląskiej. Miasto leży nad rzeką Nysą Kłodzką oraz w bezpośrednim sąsiedztwie sztucznego zbiornika wodnego – Jeziora Nyskiego zw. również Głębinowskim. 

Administracyjnie Nysa położona jest w najmniejszym województwie w Polsce, czyli Województwie Opolskim, (w jego południowo – zachodniej części) w powiecie nyskim oraz Miejsko – Wiejskiej Gminie Nysa. Będąc siedzibą Starostwa Powiatowego oraz Urzędu Miasta
i Gminy, spełnia funkcje administracyjne dla sąsiednich gmin, mniejszych miast oraz wsi leżących w obrębie gminy i powiatu.

Historycznie miasto położone jest na Dolnym Śląsku, z którym jest nierozerwalnie związane za sprawą biskupów wrocławskich, od czasów swojego powstania, poprzez czasy najlepszego rozwoju i rozkwitu miasta.

W dniu dzisiejszym Nysa jest średniej wielkości miastem liczącym 44 419, co plasuje miasto na trzecim miejscu pod względem liczby ludności w Województwie Opolskim. Powierzchnia Nysy nie jest duża, wynosi zaledwie 27,5 km2, co powoduje dużą gęstość zaludnienia na km2 wynoszącą w Nysie 1614, 6 os./km2

 

KRÓTKI RYS HISTORII NASZEGO MIASTA:

Miasto Nysa, lokowane na początku XIII wieku, w historii Śląska odgrywało bardzo ważną rolę. Od samego początku przejmując funkcję stołeczne kasztelani nysko – otmuchowskiej, należącej od niepamiętnych czasów do biskupów wrocławskich, należało do najważniejszych miast tej części Europy. Koniec XIII wieku przynosi Nysie, powstanie niezależnego księstwa biskupiego, którego miasto staje się stolicą. Rządy biskupów trwające ponad 500 – lat przynoszą Nysie splendor, bogactwo i chwałę umieszczając je na piedestale miast śląskich. Okres XVII i XVIII wieku to „złoty okres” w historii miasta. Liczne fundacje biskupie, prestiż i rozwój miasta przyczynia się do nadania miastu  przydomku – „Śląski Rzym”.
Intensywny rozwój szkolnictwa, kultury, handlu czyni z miasta serce ziemi śląskiej.
Złote czasy Nysy kończą się wraz z przejęciem Śląska przez prusaków, kwitnące miasto zostaje zamienione przez króla pruskiego Fryderyka II, w potężną twierdzę, jedną z największych na Śląsku, co starannie zahamowuje rozwój gospodarczy biskupiej metropolii. Wiek XIX przynosi częściową likwidację Twierdzy Nysa, i pozwala na rozwój miasta, jednak nie jest on aż tak intensywny jak w XVII i XVIII wieku. XX wiek przynosi miastu rozwój gospodarczy oraz obszarowy poprzez przyłączenie okolicznych wsi. Działania wojenne docierają do miasta w marcu 1945 roku. Wojna przynosi zmianę ludności na tym obszarze i powrót miasta w granice Rzeczpospolitej Polskiej po ponad 500 latach. Druga połowa XX wieku to odbudowa miasta ze zniszczeń wojennych i rozwój przemysłu w mieście. XXI wiek to dla miasta trudny okres upadku wielu zakładów przemysłowych, ale też nadzieja na rozwój turystyki dzięki akwenowi nyskiemu, nyskim fortom oraz wspaniałym zabytków dzięki, którym miasto kiedyś było nazywane – „Śląskim Rzymem”.

 

NAZWA MIASTA:

Skąd wywodzi się nazwa miasta. Wielu z nas uważa, iż nazwa miasta bezpośrednio wywodzi się od nazwy rzeki Nysy Kłodzkiej, która przepływa przez Nysę. Jednak jest to błędne stwierdzenie. Nazwa miasta pochodzi od tzw. niskiego brzegu, brodu na rzece, czyli odcinka rzeki umożliwiającego przedostanie się na drugą stronę brzegu. Tak więc Starosłowiańskie słowo Nissa, oznaczające bród czy też niski brzeg, jest utożsamiane z dzisiejszą nazwą miasta. Pierwsze wzmianki o nazwie miasta pochodzą z kroniki czeskiego kronikarza Kosmasa, który około roku 991 odnotował nazwę Niza lub też Niża. Inną wersją pochodzenia nazwy miasta jest ta, dotycząca pochodzenia od praindoeuropejskiego określenia ny, która określała wilgoć lub też miejsce podmokłe.  A warto przypomnieć, że w okolicach, gdzie powstawało miasto, rzeka Nysa Kłodzka miała swoje rozlewiska.

 

 

 

 

 

 

HISTORIA NYSY:  

POCZĄTKI NYSY ORAZ NYSA W ŚREDNIOWIECZU:

Miasto należy do jednych z najstarszych na Śląsku, według historyków miasto istniało już w X wieku, a zostało założone przez zamieszkujące te tereny plemiona słowiańskie. Jedna z pierwszych pisemnych informacji o osadzie w okolicach dzisiejszej Nysy pochodzi z zapisów czeskiego kronikarza Kosmasa, który w 991 roku wspomina osadę Niża lub też, Niza  w pobliży rzeki o tej samej nazwie. W późniejszych czasach również i inni kronikarze wymieniają tą samą osadę
o podobnie brzmiącej nazwie, położoną nad rzeką u skrzyżowania szlaków handlowych. Natomiast słynny piętnastowieczny polski kronikarz Jan Długosz założenie Nysy, przypisuje Królowi Polski, Bolesławowi Krzywoustemu, który to właśnie założył osadę w tym miejscu, jednak rozwój osady był powolny gdyż prowincjonalne położenie miasta, względem stołecznego wówczas Otmuchowa (stolica kasztelani otmuchowsko – nyskiej) utrudniało i spowolniało rozwój Nysy.
Po przekazaniu terenów kasztelani otmuchowskiej, przez księcia śląskiego Bolesława Wysokiego, swojemu synowi Jarosławowi Opolskiemu (książę opolski, biskup wrocławski) tereny Nysy zaczynają się intensywnie rozwijać, głownie dzięki położeniu u zbiegu głównych szlaków handlowych. W testamencie biskupa Jarosława tereny kasztelani otmuchowsko – nyskiej, zostają przekazane w posiadanie biskupom wrocławskim. Z biskupem wrocławskim Jarosławem Opolskim, rządzącym Diecezją Wrocławską w latach 1198 – 1201, wiąże się również historia konsekracji pierwszej świątyni w miejscu dzisiejszej Bazyliki mniejszej św. Jakuba Starszego i św. Agnieszki
w roku 1198. Według tradycji była to murowana, romańska świątynia, która powstała w miejscu wcześniejszej drewnianej, a fundatorami świątyni byli nyscy mieszczanie, Jakub i jego żona Agnieszka, stąd wezwanie świątyni. Rok 1223 to dla miasta Nysy, bardzo ważna data, bowiem
w tym roku Nysa otrzymuje prawa miejskie. Miasto jest lokowane na prawie flamandzkim przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca. Lokacja miasta na prawie flamandzkim była celowa, gdyż biskup chciał sprowadzić na podmokłe tereny, często zalewane przez rzeki: Nysę Kłodzką oraz Białą Głuchołaską, osadników z Holandii i Belgii, którzy znali się na osuszania bagiennych
i podmokłych terenów, których wokół Nysy nie brakowało. Lokacja miasta na prawie im znanym zapewniała szybsze osadzanie się osadników pochodzenia flamandzkiego i niderlandzkiego w tych okolicach. W dokumencie z lokacji miasta pochodzącego z 1223 roku wzmiankowane jest zarówno Stare Miasto jak i Nowe Miasto – (wówczas lokowana osada). Obie części Nysy mają zbliżoną do siebie powierzchnię i posiadają podobne systemy fortyfikacyjne – prymitywne ziemno – drewniane umocnienia mające za zadanie ochronę obu części Nysy – Starego Miasta i Nowego Miasta, przed napastnikami. Stare Miasto i Nowe Miasto łączyła wspólna osoba wójta, to jednak posiadały one oddzielne rady miejskie, kościoły parafialne (Stare Miasto – kościół św. Jana Chrzciciela; Nowe Miasto – kościół św. Jakuba Starszego) oraz ławy chlebowe i mięsne. Stare Miasto i Nowe Miasto różniły się zabudową miejską. Stare Miasto, czyli teren dzisiejszych ulic: Mariackiej, Zjednoczenia i Placu Staromiejskiego, oraz tereny okolic dzisiejszego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela posiadał zabudowę rozproszoną z licznymi polami uprawnymi i ogrodami oraz otoczone jest prowizorycznymi obwałowaniami ziemno – drewnianymi z trzema bramami:  Bialską, Mikołajską
i Zbójnicką. Słabe, przestarzałe i niedoinwestowane fortyfikacje Starego Miasta, spowodowały bardzo duże zniszczenia tej części Nysy, podczas najazdu mongolskiego w 1241 roku,
wraz z kościołami: św. Jana Chrzciciela (patrona diecezji wrocławskiej), św. Mikołaja i Marii
w Różach (Marii in Rossis). Nowe Miasto ze zwartą zabudową mieszkaniową i siatką ulic ustaloną podczas lokacji posiadało fortyfikacje z wieżami: Bracką, Celną, Wrocławską
i Ziębicką,(początkowo ziemno – drewniane, od połowy XIV wieku murowane)
w obecnym zarysie ulic: Wrocławskiej, Chodowieckiego, Grodzkiej, Rynek Solny,  Bielawskiej, Brackiej, Gierczak i Piastowskiej, z centralnym placem w formie nyskiego Rynku o kształcie ćwiartki koła o powierzchni: ok. 155 m długości i ok. 80 m szerokości. Badania archeologiczne prowadzone w okolicach dzisiejszego Rynku, czyli średniowiecznego Nowego Miasta, dowodzą
o osadnictwie na tym terenie począwszy od początków XIII wieku, tereny Starego Miasta,
są natomiast słabo przebadane archeologicznie, co może dowodzić na to, iż wszelkie wzmianki
o osadzie Niża, pochodzące z X i XI wieku, to informacje o wsi, która znajdowała się w okolicach właśnie Starego Miasta. Około roku 1260, biskupi wrocławscy przenoszą z Otmuchowa do Nysy swoją siedzibę i budują w obecnym kompleksie Dworu Biskupiego średniowieczny zamek.
W latach 70. XIII wieku na terenach kasztelani nysko – otmuchowskiej wybucha konflikt między księciem śląskim Henrykiem IV Prawym, a biskupem wrocławskim Tomaszem II Zarembą
o władzę na tych terenach. Początkowo ostry spór obu możnowładców, udało się polubownie załagodzić. Jednak w kilka lat później spór wybucha na nowo. Spory sądowe o wsie założone przez biskupów wrocławskich na terenie przesieki śląskiej należącej do książąt śląskich, nie dają satysfakcjonującego rozwiązania dla obu stron. Nałożenie przez biskupa Tomasza, w 1284 roku, ekskomuniki na księcia Henryka, powoduje zbrojne zajęcie kasztelani nysko – otmuchowskiej. Ostatnim etapem tego sporu jest rok 1287, kiedy to książę Henryk, najeżdża Racibórz, leżący
w Księstwie Opolskim (Górnośląskim), gdzie wcześniej schronił się biskup Tomasz. Niemający możliwości ucieczki biskup zmuszony jest zdecydować się na ugodę i pojednanie z księciem Henrykiem. Dzięki temu wydarzeniu książę śląski mógł okazać się wspaniałomyślnością i darować biskupstwu część spornych wsi oraz ufundować kolegiatę Świętego Krzyża we Wrocławiu. Ostatecznie konflikt na linii biskupów wrocławski – książę śląski, zakończył się 23 czerwca 1290 roku, kiedy to na łożu śmierci, książę śląski Henryk IV Probus sporządza testament, w którym jeden punkt określał losy spornych ziem, o które książę prowadził zaciekłą wojnę z biskupami wrocławskimi od początku lat 70. – tych XIII, wieku. W dokumencie tym Książę Śląski, Henryk IV Probus przekazał biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi II Zarembie całkowite i doskonałe,
pod każdym względem prawo książęce na terenach kasztelani nysko – otmuchowskiej. Każdy kolejny biskup wrocławski otrzymywał nad terenem Księstwa Nyskiego władzę całkowitą
czyli: kościelną z racji bycia biskupem wrocławskim, świecką i sądową jako książę i zwierzchnik tych ziem. Pierwszym biskupem wrocławskim, który posługiwał się tytułem księcia nyskiego,
był biskup wrocławski Henryk z Wierzbna, którego pontyfikat przypadał na lata 1302 – 1319. Nysa już od pewnego czasu pełniła funkcję ośrodka administracyjnego kasztelani nysko – otmuchowskiej, ponieważ w roku 1260 biskupi wrocławscy przenieśli swoją siedzibę z Otmuchowa do Nysy, i właśnie to powodowało, że stolicą administracyjną tych ziem stawała się właśnie Nysa. W mieście wzniesiono wtedy umocniony dwór, który następnie przebudowano na warowny zamek otoczony fosą wodną oraz murami miejskimi. Cały kompleks zabudowań, który służył biskupom wrocławskim i książętom nyskim za siedzibę w mieście Nysa, nazwano Dworem Biskupim lub Kurią Biskupią. Od początku XIV wieku Nysa, staje się centrum krajowego i zagranicznego handlu sukienniczego. Przez tereny na których powstało miasto od kilku wieków prowadziły główne szlaki handlowe łączące wschód z zachodem, i północ z południem. Dogodne położenie miasta u zbiegu tych szlaków handlowych, pozwalało na rozwój handlu i rzemiosła w mieście. Jeden ze szlaków wiódł z północy na południe, z Pomorza, przez Wrocław, Nysę, Bramę Morawską
i dalej do Ołomuńca, z stamtąd w stronę Węgier, Włoch i Rumuni. Szlakiem tym do Nysy przywożono wina węgierskie, włoskie, sól i ołów z Siedmiogrodu. Kolejny szlak prowadził
ze wschodu z terenów Rusi Kijowskiej, przez Kraków, Nysę i do Europy Zachodniej (Niemcy, Francja itd.). Gospodarczy rozwój Nysy, wzmocniło wprowadzenie w 1311 roku cennego prawa mili zaporowej, co ograniczyło rozwój obcego rzemiosła w obrębie mili od Nysy.
W roku 1308, Nysa z prawa flamandzkiego, przechodzi na prawo niemieckie (magdeburskie).
Zmiany tej dokonuje książę nyski i biskup wrocławski Henryk z Wierzbna.
Zmiana prawa z flamandzkiego na prawo magdeburskie zostało przeprowadzone
w celu ograniczenia władzy wójta dziedzicznego. Po zmianie prawa władza zostaje przekazana
w ręce rady miejskiej z burmistrzem na czele. Po dwóch latach walk (w 1310 roku) biskup postanawia ustąpić wobec dziedzicznych praw wójta, ale pozostawia sprzyjającą mu radę miejską
z burmistrzem na czele. W 1341 roku wzmiankowany jest istniejący w Nysie kościół św. Barbary (przy obecnej ulicy Chodowieckiego) oraz pustelnia z kaplicą przy drodze z Nysy do Otmuchowa (chodzi tu zapewne o kościół pw. Krzyża Świętego zw. obecnie kościółkiem jerozolimskim).
W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Barbary, w pobliżu murów obronnych, znajdował się franciszkański klasztor i szpital założony przez biskupa Przecława z Pogorzeli, prawdopodobnie początkowo kościół św. Barbary był kaplicą przyszpitalną, a z czasem stał się osobnym kościołem. W 1342 roku biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli, jako świecki książę nyski, uznaje zwierzchnictwo Królestwa Czeskiego. Od tego czasu Księstwo Nyskie i Nysa, stają się częścią składową Królestwa Czeskiego, rządzonego w tym czasie przez Dynastię Luksemburgów. Świadczyć o tym może fakt, iż na wieży Staromiejskiej Mostu Karola w Pradze oraz na Wieży Prochowej znajduje się herb Nysy. Wcześniej zwierzchnictwo czeskie uznali wszyscy dzielnicowi książęta piastowscy sprawujący władzę na Śląsku. W 1347 roku w Nyskim Rynku, powstaje pierwszy Ratusz, rozbudowany wiek później do większych rozmiarów. W 1350 roku Nysa, staraniem biskupa wrocławskiego i księcia nyskiego – Przecława z Pogorzeli, zyskuje nowe mury obronne. Stare obwałowania ziemno – drewniane pochodzące z 1261 roku, zniszczone zostały podczas ataku Księcia Śląskiego Henryka IV Probusa w 1284 roku, odbudowane prowizorycznie kilka lat później, zostają rozebrane, a na ich miejscu powstają nowe, murowane, gotyckie mury obronne zbudowane z wypalanej cegły i kamienia. Miasto zostaje otoczone murami obronnymi
i czterema wieżami przybramnymi: Bracką, Celną, Wrocławską i Ziębicką,
a średniowieczny system obronny miasta został dodatkowo wzmocniony dwudziestoma ośmioma basztami łupinowymi, które miały dodatkowo wzmocnić system obronny Nysy – książęcej metropolii, która była miastem bogatym i zasobnym we wszelkie bogactwa. Do otoczonego nowym systemem średniowiecznych fortyfikacji miastem, zostaje włączony Dwór Biskupi, stanowiący siedzibę książąt – biskupów w Nysie, jednak na wypadek zajęcia miasta przez wroga, Dwór Biskupi zachowuje swój system fortyfikacyjny niezależny od systemu miejskiego. Początkiem lat 70. XIII wieku za zgodą biskupa wrocławskiego Przecława z Pogorzeli następuje parcelacja pastwisk przed bramami miejskimi Nysy, co powoduje rozwój przedmieść miasta i powstanie nowych osad podmiejskich. Połowa XIV wieku to rozrost obszaru księstwa nyskiego, bowiem w 1344 roku biskup wrocławski i książę nyski Przecław z Pogorzeli zakupił od księcia Bolesława III miasto Grodków, a w 1358 roku zakupił zamek w Žulovej. Na początku XV wieku, część Nysy – Stare Miasto zostaje otoczone nowymi drewniano – ziemnymi obwałowaniami z trzema bramami – Bialską, Mikołajską i Zbójecką, co ma zwiększyć bezpieczeństwo tej części miasta, przed atakami wroga, jednakże odgrywało ono drugorzędną rolę. Założona w XIII wieku szkoła parafialna przy kościele farnym św. Jakuba Starszego i św. Agnieszki, w 1417 roku, zaczyna pełnić funkcję gimnazjum, co podnosi prestiż świątyni, parafii jak i samej szkoły. Miasto wraz z przedmieściami prężnie się rozwija. Kwitnie handel i rzemiosło, w mieście mieszka 390 mistrzów rzemieślniczych, skupionych w 35 cechach. W mieście i na jego przedmieściach funkcjonują: kuźnie miedziowe, wytwórnie drutu, wielkie młyny wodne i papiernie.  W latach 1423 – 1430, Mistrz budowniczy Piotr z Ząbkowic na zlecenie rady miejskiej Nowego Miasta, buduje gotycką świątynie – Kościół pw. św. Jakuba Starszego i św. Agnieszki. Wcześniejsza świątynia, która znajdowała się na terenie budowy, uległa pożarowi w 1401 roku i pozostawała w stałej ruinie. Dopiero biskup wrocławski
i książę legnicki z dynastii Piastów, Wacław II Legnicki, w 1416 roku, wprowadza w Nysie specjalny podatek, mający na celu uzbieranie odpowiedniej sumy pieniędzy niezbędnej
do odbudowy zniszczonej świątyni. Na początku XV wieku w Królestwie Czeskim, w skład, którego wchodziło Księstwo Nyskie, narastał konflikt społeczno – narodowościowy,
który przerodził się w otwarty konflikt po spaleniu na stosie przywódcy Husytów – Jana Husa,
6 lipca 1415 roku, w Konstancji. Śmierć Husa została odebrana jako znieważenie czeskiej dumy narodowej i spowodowała wzniecenie fali buntu przeciwko Luksemburgom i niemieckim feudałom w Królestwie Czeskim. 30 lipca 1419 roku dochodzi do I Defenestracji Praskiej, podczas, której  przez okno Ratusza Nowomiejskiego w Pradze zostaje wyrzuconych siedmiu katolickich rajców miejskich. Powstanie husyckie szybko rozprzestrzenia się na całe Czechy i Morawy
i daje początek długotrwałym wojną husyckim (1419 – 1436). Zorganizowane przeciwko husytom krucjaty, po początkowych sukcesach, zaczęły ponosić druzgocące klęski. Głównymi uczestnikami wypraw krzyżowych było rycerstwo niemieckie, jednak udział w krucjatach wzięły również oddziały rycerstwa śląskiego (Nysa, Świdnica, Wrocław), co w odwecie ze strony Husytów spowodowało wyprawy na kraje ościenne: Austrię, Bawarię, Saksonię, Węgry i Śląsk.
Wiosną 1428 roku, siły husyckie dowodzone przez Prokopa Wielkiego, zwanego również Prokopem Łysym, wkraczają na Śląsk. 18 marca 1428 roku, tabory husyckie w liczbie 25 tys. wojów docierają do bram miasta. Dochodzi do starcia, pomiędzy nyskim Starym Miastem,
a Nowym Miastem, na tak zwanej Mnisiej Łące, w okolicach kościoła bożogrobców (obecnie okolice ul. Moniuszki i Rynku Solnego), pomiędzy taborytami Prokopa Wielkiego, a wojskami śląskimi dowodzonymi przez biskupa wrocławskiego i księcia oleśnickiego Konrada IV Starszego. Po zdobyciu, zniszczeniu i złupieniu przez Husytów Starego Miasta, postanawiają oni zaatakować
i zdobyć Nowe Miasto. Dochodzi do zaciętych walk, a husyci postanawiają skierować się w inne tereny Księstwa Nyskiego, ostatecznie nie zdobywając Nowego Miasta. W 1474 roku rozpoczęła się budowa Dzwonnicy, kościoła św. Jakuba, która trwała z przerwami do 1516 roku.
Jest to wyjątkowy obiekt w formie włoskiej Kampanili, rzadko spotykany na Śląsku.
W czerwcu 1497 roku, w Nysie został zorganizowany Zjazd Książąt Śląskich. Podczas tego wydarzenia w mieście doszło do tragedii, Starosta Generalny Śląska, książę cieszyński Kazimierz Cieszyński wraz z biskupem wrocławskim i księciem nyskim, został zaatakowany nożem przez Mikołaja II Niemodlińskim. Po ucieczce i schwytaniu księcia Mikołaja, został osądzony i skazany na karę śmierci po przez ścięcie mieczem. Wyrok wykonany został w południe 27 czerwca 1497 roku. Tuż przed samą śmiercią książę Mikołaj wypowiedzieć miał takie oto słowa:                                                                                   
– O Nyso, Nyso, czyż po to moi przodkowie darowali cię Kościołowi, abyś dziś odbierała mi życie?                                                                                                                 
Co miało być odwołaniem do testamentu Henryka IV Probusa, z 20 czerwca 1290 roku, w którym to książę śląski tereny dawnej kasztelani otmuchowsko – nyskiej  ofiarował biskupom wrocławskim. W latach 1488 – 99, trwała przebudowa nyskiego Ratusza, a efektem końcowym była budowa 90 – cio metrowej wieży ratuszowej.

 

NYSA W RĘKACH HABSBURGÓW:

W 1524 roku w mieście wybucha pożar, który trawi Dwór Biskupi, który zostaje odbudowany
w stylu renesansowym w dwa lata później, dzięki fundacji biskupa Jakuba von Salzy. Ważnym wydarzeniem roku 1526, była również bitwa pod Mohaczem, gdzie starły się chrześcijańskiego wojska węgierskiego pod wodzą króla węgiersko–czeskiego, Ludwika II Jagiellończyka oraz muzułmańskiego wojska Imperium Osmańskiego, pod dowództwem sułtana Sulejmana Wspaniałego. Śmierć Ludwika Węgierskiego spowodowała przejście ziem węgierskich i czeskich (wraz ze Śląskiem) pod panowanie Habsburskie. 20 maja 1542 roku w mieście wybuchł ogromny pożar, który strawił większą część miasta. Zniszczeniu w trakcie pożaru uległ Kościół św. Jakuba
 i św. Agnieszki, Kościół św. Barbary i wiele innych obiektów. Do szybkiej odbudowy miasta
ze zniszczeń przystąpił biskup Baltazar von Promnitz, który ogromne środki finansowe przeznaczył na odbudowę kościoła św. Jakuba i św. Agnieszki(świątynię tą następnie rozbudowali jego następcy biskupi: Kaspar von Logau i Marcin Gerstmann). Odbudowa miasta przebiegała bardzo szybko,
ze względu na patronat jakim miasto objęli biskupi wrocławscy oraz  wysoki status jaki posiadała Nysa.  W tamtym czasie Wrocław w większości był opanowany przez protestantów. Kapituła Wrocławska, która w zasadzie rządziła Diecezją Wrocławską ponaglała poszczególnych Biskupów Wrocławskich do walki z protestantami, co z kolei powodowało spory na linii kapituła – biskup, toteż biskupi wrocławscy bardziej skłaniali się do roli i funkcji  Księcia Nyskiego i co raz częściej przebywali w stolicy księstwa biskupiego – Nysie, gdzie ze względu na liczne przywileje nadane im przez Książąt Śląskich, posiadali pełnię władzy. Również i w Nysie, od roku 1575 znajdowało się Seminarium Duchowne Diecezji Wrocławskiej przeniesione z Wrocławia przez biskupa Marcina Gerstmana, które przeniesiono aby chronić młodych alumnów przed nadmiernym wpływem protestantów.
W nocy z 15 na 16 września 1590 roku, Nysę nawiedziło trzęsienie ziemi, które zniszczyło 90 – cio metrową wieżę Ratusza. Epicentrum tego trzęsienia ziemi o sile 6 stopni w skali Richtera,  miało miejsce około 270 km od miasta, w okolicach Wiednia. Następnie w 1592 roku, nyscy mieszczanie postanowili przeprowadzić gruntowną przebudowę Ratusza. Wraz z zagrożeniem tureckim
w 1594 roku, biskup wrocławski Andrzej von Jerin przystępuje do budowy nowożytnych fortyfikacji. Biskup von Jerin sprowadza do Nysy, znanego niderlandzkiego fortyfikatora Johanes Schneider von Lindau, plany budowy fortyfikacji w Nysie, obejmowały budowę nowoczesnych obwałowań bastionowych złożonych z sześciu bastionów, rawelinu i fosy otaczającej
te fortyfikacje, na kształt siedmioramiennej gwiazdy. Niestety śmierć biskupa w 1596 roku spowodował zahamowanie intensywnej budowy nyskiej twierdzy. W latach 1602 – 1604, biskup Jan VI von Sitsch ufundował Dom Wagi Miejskiej. Budynek powstał w stylu renesansu północnego tzw. niderlandzkiego, a w budynku mieściła się Izba Miar i Wag oraz Zarząd Administracji Księstwa Biskupiego. Sprzyjało temu położenia miasta u zbiegu szlaków handlowych oraz intensywny rozwój handlu w mieście. Kolejnym biskupem wrocławskim i księciem nyskim zostaje Karol I Habsburg, w 1622 roku postanawia on sprowadzić do Nysy zakon jezuitów, i osiedlić
ich na Rynku Solnym, gdzie założyli szkołę. Z czasem dzięki fundacją biskupów Karola Habsburga i jego następcy Karola Ferdynanda Wazy, powstaje Kolegium i Gimnazjum Jezuickie Carolinum, które w zamysłach biskupa miało stać się pierwszym na Śląsku, Uniwersytetem. W trakcie Wojny Trzydziestoletniej, miasto było kilkakrotnie atakowane i zajmowane przez protestantów, odbijane przez wojska cesarskie i na nowo zajmowane przez protestantów. Miasto nękane walkami, zniszczeniami wojennymi, epidemiami i głodem podupadło. W 1637 roku ocaleni
z epidemii mieszkańcy Nysy budują jako wotum dziękczynne kościół, który poświęcają patronowi chorych na choroby zakaźne czyli św. Rochowi oraz św. Sebastianowi. Z budową kościoła
św. Rocha i św. Sebastiana wiąże się legenda według, której 16 sierpnia 1633 roku grupa mieszkańców Nysy, która zapadła na dżumę, zorganizowała pielgrzymkę do drewnianego kościoła położonego w lesie. W czasie tej pielgrzymki zmarło kilka osób, a mieszczanie, którzy dotarli
na miejsce żarliwie się modlili i złożyli ślubowanie, że gdy epidemia ustąpi oni w miejscu
ich modlitwy zbudują kościół, po ustaniu epidemii tak uczynili.
Atak Szwedów i ogromny pożar miasta w 1642 roku spowodował zniszczenia w mieście, a także powrót do budowy fortyfikacji bastionowych. W 1643 roku rozpoczyna
się przebudowa według szkoły staroholenderskiej, zniszczonego przez Szwedów,
rok wcześniej systemu obronnego miasta. Połowa XVII wieku to wielka odbudowa ze zniszczeń Nysy, oraz ponowny rozkwit miasta. Odbudowany zostaje kościół farny św. Jakuba St.
 i św. Agnieszki, zabudowania w kompleksie Rynku Solnego itp. W latach 1659 – 1660, został wybudowany klasztor oraz kościół św. Franciszka z Asyżu, przekazany zakonowi kapucynów.
W latach 1669 – 1681 powstaje budynek nyskiego kolegium jezuickiego. W 1683 roku biskupem zostaje wybrany Franciszek Ludwik von Pfalz – Neuburg. Sakrę biskupią nosił aż 49 lat ! (lata 1683 – 1732), a jego pontyfikat wiązał się z prężnym rozwojem księstwa nyskiego i Nysy.
Biskup ten był wielkim mecenasem kultury, sztuki i nauki fundatorem wielu obiektów w mieście m. in. kościół śś. Ap. Piotra i Pawła, Fontanny Trytona oraz dokończył budowę Pałacu Biskupiego. W latach 1688 – 92, powstaje w Nysie, na Rynku Solnym, najstarszy jezuicki kościół na Śląsku – kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wzorowany na macierzystym kościele jezuitów rzymskim Il Gesù (Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie).
W 1700 roku dobiega końca przebudowa nyskich fortyfikacji według szkoły staroholenderskiej, gdzie Nysa została otoczona dziesięcioma bastionami, rawelinami, wałem i podwójną fosą.
W 1701 roku, w Nysie powstaje Fontanna Trytona. Wzorowana jest na rzymskiej fontannie Del Tritone, jest arcydziełem sztuki barokowej. Fontanna miała symbolizować ład, pokój i harmonię jaka wtedy panowała w książęcej metropolii. W latach 1708 – 1713 powstaje budynek klasztoru,
a w latach 1720 – 1727, kościół śś. Apostołów Piotra i Pawła, który zostaje przekazany nyskim bożogrobcom. Świątynia ta należy do najwspanialszych obiektów Nysy, charakterystyczny dla epoki baroku bogaty wystrój wnętrza, upiększają iluzjonistyczne freski braci Schefflerów, przedstawiające sceny związane z Krzyżem Świętym. W 1729 roku biskup wrocławski i książę nyski Franciszek Ludwik von Neuburg, zakańcza budowę Pałacu Biskupiego. Rezydencja książąt – biskupów, powstawała w latach 1620 – 1729, a jej budowę zapoczątkował biskup Karol Habsburg, lecz jego przedwczesna śmierć, przekreśliła na lata dokończenie tejże inwestycji.
W latach 1722 – 1725, obok jezuickiego Kolegium powstało gmach Gimnazjum, a oba budynki połączyła barokowa brama z 1725 roku. W 1737 roku ukończono w Nysie, budowę tzw. Nowej Budowli Elektorskiej. Cały kompleks budynku był nazywany Szpitalem Świętej Trójcy, ponieważ w budynku tym mieściły się wszystkie nyskie szpitale, domy opieki i przytułki dla sierot, samotnych wdów, ubogiej ludności oraz żołnierzy. Nowa Budowla Elektorska pełniła funkcję zdrowotno – opiekuńcze, dla mieszkańców Nysy oraz księstwa nyskiego.

 

PRZYNALEŻNOŚĆ NYSY DO KRÓLESTWA PRUS:

Wraz ze śmiercią cesarza Karola VI, wiedeński tron otrzymuje jego córka Maria Teresa. Nie godzi się z tym król pruski Fryderyk II i 16 grudnia 1740 roku wkroczył na Śląsk. Pod Nysą staje
w styczniu 1741 roku, jednak przygotowane wcześniej do oblężenia twierdza (spalono mosty
i zatopiono przedmieścia) dowodzona przez komendanta van Roth zaciekle się broni, co powoduje odstąpienie od oblężenia przez prusaków. 9 października 1741 roku król Fryderyk Wielki spotkał się z marszałkiem wojsk austriackich, Wilhelmem Reinhardem von Neippergiem, w pałacu
w Przydrożu Małym. Marszałek von Neipperg, w imieniu Marii Teresy zrzekł się praw do Śląska,
a Fryderyk II, zobowiązał się do zakończenia konfliktu i wsparcia nowej cesarzowej w walce
z innymi krajami Europy. Następnie po pozorowanym ataku Nysa kapituluje, a miasto wraz z całym Śląskiem przechodzi pod panowanie pruskie, co powoduje podzielenie na pół księstwa nyskiego, południowa część z miastami takimi jak Jeseník, Vidnava, Žulová, Javorník zostaje w rękach Habsburgów, natomiast północna część z Nysą, Otmuchowem i Paczkowem przechodzi w ręce Prusaków. Wraz ze zdobyciem Nysy, król Fryderyk II zwrócił uwagę na habsburski system fortyfikacyjny, i strategicznie doskonałe położenie miasta. W związku z tym postanawia ufortyfikować na nowo Nysę, wykorzystując istniejące już forty. Dziesięć habsburskich bastionów zostaje otoczonych dodatkowymi pierścieniami nowożytnych fortyfikacji, a w najwyższym punkcie miasta, król postanawia zbudować Fort Prusy – potężną cytadelę o kształcie pięcioramiennej gwiazdy. Głównym fortyfikatorem Nysy został pochodzący z Holandii, niderlandzki inżynier
i generał w służbie pruskiej, Gerhard Cornelius van Wallrawe (Walrave). Walrave buduje odchodzące od Fortu Prusy, w kierunku zachodnim, tzw. Obwałowania Dolne (Obwałowania Jerozolimskie Wewnętrzne, wzmocnione, Redutą Jerozolimską) oraz dwie inne reduty: Redutę Kardynalską i Redutę Kapucyńską (lata 1743 – 1746). W 1745 roku, następuje przebudowa Fortu Wodnego, a w okolicach Fortu Prusy powstaje Friedrichstadt, typowo koszarowe, zamknięte miasto. Pierwszy etap rozbudowy Twierdzy Nysa, to koszt aż 12 ton srebra! Następnie w związku
z II i III Wojną Śląską, nyskie fortyfikacje są intensywnie rozbudowywane, powstają
m. in. Obwałowania Jerozolimskie Zewnętrzne oraz Obwałowania Wysokie, dzięki czemu Nysa staje się jedną z największych twierdz w Europie. Do ważnych wydarzeń, które miały miejsce
w Nysie, należy również spotkanie Fryderyka II, cesarzem austriackim Józefem II,
w nyskim Pałacu Biskupim. Miało ono miejsce w 1769 roku. Podczas tego spotkania obaj władcy ustalali kwestię dotyczące I rozbioru Rzeczpospolitej Polskiej. Staraniem biskupa Filipa Gottarda von Schaffgotsch, w latach 1784 – 88, powstaje kościół pw. św. Dominika i klasztor dominikanów, w dzielnicy Friedrichstadt. Prawdziwy sprawdzian bojowy Twierdza Nysa przechodzi w 23 lutego 1807 roku, kiedy to korpus wirtemberski Wielkiej Armii I Cesarstwa Francuskiego, staje pod murami twierdzy nyskiej i rozpoczyna oblężenie. Od połowy kwietnia armia francuska pod dowództwem francuskiego generała Vandamme, rozpoczyna ostry ostrzał artyleryjski Twierdzy Nysa. Podczas ponad trzymiesięcznego oblężenia na miasto, spadło od 70 do 90 tysięcy kul armatnich. Ostatecznie wraz z brakiem nadziei na odsiecz i kapitulacją innych twierdz i miast śląskich, broniący Twierdzę Nysę postanawiają podpisać akt kapitulacji 3 czerwca 1807 roku.
O kapitulacji nyskiego garnizonu nie przesądziła słabość nyskich fortów, lecz zaniedbania
ze strony władców pruskich. O ile Fryderyk II, przykładał dużą rolę do militariów, natomiast jego następcy Fryderyk Wilhelm II i Fryderyk Wilhelm III, już nie. Dowódca Twierdzy Nysa podczas ataku francuskiego w 1807 roku dysponował garnizonem złożonym z około 6200 – 6300 żołnierzy, słabo wyszkolonych, źle umundurowanych i skorych do dezercji. Natomiast pełna obsada tak potężnej twierdzy, jak ta nyska powinna minimum wynosić 12 000 żołnierzy. Wojska francuskie opuszczają miasto 13 listopada 1808 roku. W związku z koniecznością zapłacenia przez Królestwo Pruskie, wysokich kontrybucji wojennych francuzom, w 1810 roku zostaje przeprowadzona sekularyzacja, czyli upaństwowienie majątku kościelnego na terenie Śląska oraz całych Prus. Ostatecznej likwidacji podlega również Księstwo Nyskie, którym przez 520 lat istnienia rządzili biskupi wrocławscy. Po klęsce z wojskami napoleońskimi w Nysie następuje jeszcze większa militaryzacja i intensywna przebudowa Twierdzy Nysa. Przejęty w 1810 roku
w wyniku sekularyzacji, przez państwo pruskie kościół św. Barbary, zostaje w 1812 roku przekazany nyskim protestantom. w Opolu. W 1824 roku dochodzi do pożaru
w Dworze Biskupim, a następnie rozbiórki gotyckiego zamku. W czerwcu 1829 roku miasto nawiedza ogromna powódź. Koniec I połowy XIX wieku to intensywny rozwój kolejnictwa
w  Nysie. Powstają linie kolejowe łączące Nysę z Brzegiem, Opolem i Dolnym Śląskiem.
W połowie XIX wieku Nysa rozkwita, zarówno gospodarczo jak im kulturowo. Powstaje m. in. Teatr Miejski i Miejski Szpital, gazownia, wodociągi i kanalizacja.  W 1897 roku staraniem nyskiego Towarzystwa Sztuki i Starożytności – (Kunst und Altertumsverein in Neisse) w mieście powstaje pierwsze na Śląsku muzeum, które mieści się w budynku Domu Komendanta.
W latach 1877 – 81, zostają rozebrane resztki średniowiecznych murów obronnych
w Nysie, a w 1903 roku, po 162 latach Nysa, przestaje być twierdzą. Początek XX wieku to obszarowy rozrost miasta, powstają wtedy również nowoczesne kościoły. in. neogotycki kościół  pw. Matki Boskiej Bolesnej, oraz neoromański kościół św. Elżbiety Węgierskiej.
W czasie I Wojny Światowej i Powstań Śląskich nyskie fortyfikacje zostają zamienione  w obozy jenieckie.

NYSA PO 1945 ROKU:

Działania wojenne II Wojny Światowej docierają do miasta w marcu 1945 roku. Zamienione w twierdzę miasto zostaje zajęte przez Armię Czerwoną i pada ofiarą rabunków
 i podpaleń. W związku z zamieszaniem, dowodzący oddziałami radzieckimi nakazuje ostrzelać miasto Nysę, z otaczających miasto wzgórz. Jest to wielką katastrofa dla miasta położonego
w niecce, natomiast front przechodzi dalej na zachód. Na przełomie 1945 i 1946 roku, następuje wymiana ludności na tym terenie (wysiedlenie Niemców, napływ ludności polskiej z Kresów Wschodnich i centralnej Polski) W 1949 roku, w budynkach po dawnym klasztorze bożogrobców, powstaje Wyższe Seminarium Duchowne. W latach 50. XX wieku dochodzi do zniszczenia zabytkowej tkanki miejskiej Nysy i rozebrania zabytkowych kamieniczek. Ciągle trwa odbudowa miasta ze zniszczeń powojennych.  15 sierpnia 1959 roku prymas Wyszyński, ponownie konsekruje odbudowany po zniszczeniach wojennych Kościół św. Jakuba i św. Agnieszki. W latach 60. XX wieku w centrum Nysy, powstają nowe osiedla mieszkaniowe z dużej płyty. W latach 70. XX wieku, następuje intensywny rozwój obszarowy miasta Nysa,  powstają nowe osiedla miejskie,
na Południu oraz Podzamczu powstają nowe osiedla z wielkiej płyty, natomiast między Radoszynem, a Jędrzychowem powstają osiedla domków jednorodzinnych. W latach 1970 – 1971, na zachód od miasta, na terenie Gminy Nysa, powstaje Jezioro Nyskie, zw. również Jeziorem Głębinowskim. Odbudowa wielu zabytkowych budynków trwa do lat 70. i 80. XX wieku – m. in. Pałac Biskupi. W 1996 roku odnotowano największą liczbę ludności w historii miasta – 49 014 osób. Latem 1997 roku Nysę nawiedza największa z dotychczasowych powodzi, powodując ogromne zniszczenia w mieście. W 2001 roku, miasto ostatecznie opuszczają jednostki wojskowe, co było dużym ciosem dla gospodarki miasta. Obiektami fortecznymi zaopiekowało
się Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji, które powstało w grudniu 1999 roku,
a już w 2001 roku zorganizowało ono po raz pierwszy widowisko batalistyczne
pt. „Dni Twierdzy Nysa”, na Forcie Wodnym. Impreza ta jest organizowana po dzień dzisiejszy
i przyciąga tysiące turystów do Nysy, oraz promuje historię i dziedzictwo nyskich fortyfikacji poprzez udział Legi Polsko –Włoskiej, w różnych imprezach fortecznych w Polsce jak i Europie.
1 czerwca 2001 roku, w Nysie powstał uczelnia wyższa – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa. Początek XXI wieku przynosi upadek wielu zakładów przemysłowych w mieście, rewitalizację obiektów fortecznych (Bastion św. Jadwigi, Fort Wodny, Forteczna Wieża Ciśnień)
oraz rozwój turystyki w mieście.